Blog 3: Een ongenode gast

Stel je voor: je krijgt iemand op bezoek en die wil maar niet vertrekken?! Over omgaan met andere culturen: wanneer blijf je controleren en wanneer kan je loslaten?

Iemand komt op bezoek

Tijdens mijn verblijf in Kameroen eind vorig jaar, heb ik een paar nachten mogen doorbrengen bij één van onze bestuursleden thuis. Kijkend naar alle foto’s in zijn woonkamer, bleek al snel: deze man heeft de wereld over gereisd. Hij is er trots op. En terecht, afgaand op al zijn verhalen bij de foto’s! Dus het is niet vreemd, dat hij dat ook voor zijn kinderen wenst. “Anouk, zou mijn zoon bij jou in Oeganda op bezoek mogen komen?” “Ja, tuurlijk! Jij hebt jouw huis voor mij opengesteld dus mijn huis staat open voor jouw zoon!”

De zoon en ik whats-appen wat heen en weer over zijn bezoek aan Oeganda. Hij wil het liefst zo snel mogelijk komen. Ik geef aan dat dat niet handig is, omdat scholen dicht gaan in verband met de vakantie én omdat ik tijdens de feestdagen naar Nederland reis. Voordat ik er erg in heb, is het ticket geboekt… Ik vraag wat hij wil doen in Oeganda. Ik leg uit dat hij 1,5 week bij mij kan blijven. Daarna moet hij zijn eigen programma maken. Zijn reactie: “Geen probleem, ik vind mijn weg wel en alles komt goed!” Niets bleek echter minder waar…

Bij aankomst zitten we samen bij mij thuis aan tafel. Ik vraag wat zijn plannen nou eigenlijk zijn. Hij zegt: “ik blijf bij jou!” Uhm, nou nee…. Dat is niet de bedoeling. Hij reageert: “Maar ik kan van alles voor je doen.” Ik: “Nee, daar zit ik niet op te wachten en wil ik niet!” “Okay, dan schrijf ik me wel in op een universiteit en ga ik studeren.” We sluiten het gesprek af dat hij welkom is tot ik naar Nederland ga. Daarna gaat hij of een cursus volgen op een universiteit of stapt op 26 december op het vliegtuig terug naar Kameroen.

Culturele verschillen

Er zijn vele studies en visies op cultuurverschillen. Neem bijvoorbeeld de culturele dimensies van Geert Hofstede. Belangrijke verschillen bestaan in hoe je met risico’s omgaat. Ook bestaat het verschil in lange- en kortetermijn-gerichtheid. Wij, Nederlanders, hebben over het algemeen de neiging om risico’s zoveel mogelijk te voorkomen en richten ons op de lange termijn. Daarom denken we veel en gedetailleerd na over onze toekomst. We plannen de tijd tussen nu en de toekomst vol met de te nemen stappen om succesvol te zijn. In mijn werk loop ik er op vele manieren tegen aan dat men dat in Afrika anders beleeft en er dan ook anders mee omgaat. Hoezo plannen? Het toch goed? We zien morgen wel weer verder en anders volgende week? Die ogenschijnlijke relaxedheid spreekt mij in zekere mate wel aan. Tegelijkertijd ben ik ambitieus en resultaatgericht. Ik ben ervan overtuigd dat als je resultaten wilt bereiken je moet plannen, rapporten en monitoren.

Wat ik het leukste vind van mijn baan is de continue uitdaging om het beste van beide werelden bij elkaar te brengen. Vorig jaar heb ik samen met het team flinke stappen gemaakt ten aanzien van plannen. Wat wil ik bereiken, hoe wil ik dat doen en hoe ver ben ik gekomen? Resultaatgericht, maar toch op de Afrikaanse manier door ruime tijd en aandacht ervoor te nemen. Continue aandachtspunt daarbij is: realistisch zijn. Kan je dat wat je wilt wel bereiken?! Oorspronkelijk had mijn team de neiging om op alles te zeggen: tuurlijk kan dat! De praktijk is echter anders. Belangrijkste is daarbij dat het team ook echt meemaakt en ervaart dat dingen niet gaan. Wat betekent het nou om realistisch te zijn? Laten zien dat fouten mogen worden gemaakt. Juist ruimte geven om van fouten te kunnen leren. Door hier steeds samen aandacht voor te hebben, zijn we dit jaar in staat om realistischer te plannen. En het belangrijkste: we worden er allemaal blij van. Nu vieren we onze successen want we zijn ons er bewust van!

Terug naar de gast in huis

Waarom begin ik over dit cultuurverschil terwijl ik een gast in huis heb?! Nou, omdat het dus ook in mijn aard ligt te verwachten dat hij in actie komt. Op zoek naar een cursus voordat de scholen dichtgaan voor de vakantie. Dat doet hij niet… Dus ik zit hem achter zijn broek aan. Er gebeurt niets. Ik benadruk dat dat betekent dat hij terug naar Kameroen moet. Zijn reactie: “Maak je geen zorgen, het komt goed!” Hij is duidelijk een stuk relaxter onder de omstandigheden dan ik. Komt dat door ons verschil in cultuur?! Of gaat deze jongen gewoon echt niet in actie komen?

Een ongewoon verzoek

Omdat hij bij mij in huis verblijft en het team heeft ontmoet, begin ik me zorgen te maken hoe dit verder gaat als ik in Nederland ben. De gastvrijheid in Oeganda gaat vele malen verder dan mijn gastvrijheid. Ik vind die gastvrijheid mooi en geniet ervan, maar wil ook voorkomen dat ik in januari terugkom met een ongenode gast in huis. Dus ik moet iets doen. De dag dat ik richting het vliegveld vertrek, zet ik hem letterlijk het huis uit zodat hij wel in actie moet komen. Ik heb een afsluitende meeting met het team. Ik leg uit dat onze gast moet vertrekken omdat hij of een universiteit moet vinden of het vliegtuig terug moet pakken. Ik vraag het team zich daar niet mee te bemoeien want hij moet zelf in actie komen. Ik benadruk dat ik weet dat het niet is hoe je in Oeganda met een gast omgaat maar dat ze hem niet voor kerst mogen uitnodigen en hem zijn eigen weg moeten laten vinden. Hij is niet langer welkom. Harde woorden die hard aankomen bij het team. De afgelopen jaren heb ik geleerd dat het pas dan echt tot iedereen doordringt. Dus dit is de weg die ik bewandel voordat ik me richting Nederland begeef. De enige manier waarop ik erop kan vertrouwen dat deze gast geen problemen oplevert terwijl ik weg ben.

De gastvrijheid vindt zijn eigen weg

In Nederland stuur ik onze gast een berichtje om hem een fijne kerst te wensen en om te vragen wat de situatie is. Zijn reactie: “Goed nieuws, ik ben ingeschreven op de universiteit! Ik woon op de campus en de universiteit regelt mijn visum.” Opgelucht geniet ik verder van mijn tijd met familie en vrienden in Nederland. Een visum krijg je in Oeganda in de regel voor 3 maanden. Dus rond februari neem ik weer contact op om er zeker van te zijn dat het visum niet gaat verlopen. Zijn reactie is dat dat allemaal geregeld is maar dat hij geen geld heeft. Vanwege de problemen in Kameroen kan zijn vader geen geld overmaken. Of ik hem niet wat kan lenen? Gelukkig ben ik scherp en hou mezelf voor dat dit niet mijn probleem is dus dat ik het ook vooral niet mijn probleem moet maken. Ik leg uit dat ik in maart naar Kameroen ga en dan best geld wil meenemen van zijn vader maar hem in de tussentijd niets leen.

Door de omstandigheden in Kameroen lukt het me niet om zijn vader te ontmoeten. Mij wordt verteld dat geld overmaken geen probleem is dus dat het goed moet komen. Ik deel dit met de zoon en geef aan dat hij ook dit zelf moet oplossen met zijn vader. Ik ben trots op mezelf hoe ik mijn eigen grenzen heb bewaakt, geen verantwoordelijkheid heb overgenomen die niet van mij is en er geen problemen van zijn gekomen. Tot het moment dat een van onze programma managers zegt: “Anouk, ik moet je iets met je delen waar je niet blij mee zult zijn…”

Een onverwachte wending

Wat blijkt: zij heeft ondanks mijn duidelijke instructie dat niet te doen, onze gast in huis genomen sinds december en ze heeft hem er afgelopen week uitgezet. Hij volgt geen cursus op de universiteit, hij doet niets, zijn ticket is niet meer geldig en zijn visum is verlopen. De moed zakt me in de schoenen… Hoe heeft ze dit zover laten komen?! Waarom heeft ze dit voor iedereen verzwegen?! Waarom zegt ze me dit nu pas, als alles wat mis kon gaan ook is misgegaan?! Op deze vragen, krijg ik helaas geen antwoord. Het is zoals het is, deal with it!

Zo komt een nieuwe les in het niet overnemen van verantwoordelijkheid op mijn pad. Het is niet mijn probleem dat een gast inmiddels illegaal in het land verblijft zonder ticket terug naar huis. Het is wel mijn verantwoordelijkheid dat dit geen problemen voor onze organisatie oplevert. Dus hoe los ik dit nu weer op? Uiteraard heb ik dit direct gedeeld met ons bestuur. Zij zijn namelijk verantwoordelijk voor onze organisatie. Ik heb namens hen een verklaring opgesteld wat er gebeurd is. Deze verklaring is ingediend bij de politie. Ik heb de vader op de hoogte gesteld van de ontstane situatie en het blijkt dat hij tegen iedereen heeft gelogen.

Reflectie

Altijd als er iets misgaat, vraag ik mezelf af: “Wat had ik anders kunnen doen?! Hoe had ik dit kunnen voorkomen?” Ik wist dat ik in december iets vroeg van het team wat tegen hun cultuur inging. Dat betekent ook dat ik had moeten controleren of ze niet toch contact hadden gehad. Maar leven in een andere cultuur betekent ook loslaten. Je hoeft en kunt niet over alles controle hebben. Je moet ook vertrouwen dat iets gewoon goed gaat.

Het afgelopen halfjaar gaat er van alles mis. Veerkrachtig en positief ingesteld, vind ik steeds weer nieuwe oplossingen voor problemen. Deze wending van het verhaal, zag ik totaal niet aankomen. Daardoor treft dit me ook harder dan anders. Het is moeilijk om steeds positief te blijven als het blijft tegen zitten… Maar goed, met negativiteit tref ik alleen mezelf. Hoe hou ik focus op de positieve kant?!

Vertrouwen

De rest van het team is net zo verbaasd over de situatie als ik. De reactie van het team: “Je was heel duidelijk in december. Ja, het was een ongewoon verzoek. Maar je vraagt ons dat niet zomaar dus we wisten dat het een reden had. En die reden wordt nu pijnlijk duidelijk.” Deze reactie geeft me vertrouwen. Vertrouwen dat ik dit destijds goed heb opgepakt met het team. Vertrouwen dat de rest van het team op mijn beoordelingsvermogen vertrouwt. Leven betekent af en toe de controle loslaten en mensen vertrouwen. Je kunt je niet wapenen tegen mensen die tegen je liegen of bewust iets geheimhouden. Dat zijn verliezen die je moet incasseren, ook dat hoort bij het leven.

Gasten blijven altijd welkom. Ik blijf ze met open armen ontvangen. Ik geniet ervan om iedereen te laten zien wat voor prachtig werk ik mag doen. Iedereen de kans te geven even deel uit te mogen maken van het heerlijk diverse leven dat ik mag leven. In de toekomst let ik er alleen net wat beter op dat ze ook echt weer gaan….